دولومیت یک ماده معدنی کربناته بی آب است که از کربنات کلسیم منیزیم CaMg(CO3)2 به طور ایده آل تشکیل شده است.این اصطلاح همچنین برای سنگ کربناته رسوبی استفاده می شود که بیشتر از دولومیت معدنی تشکیل شده است. نام جایگزینی که گاهی برای این نوع سنگ دولومیتی استفاده می شود ، دولوستون است.

دولومیت دارای نرخ استوکیومتری در مقادیر عمده ی منیزیم و کلسیم است.

عناصر تشکیل دهنده ی دولومیت عمدتاً اکسید منیزیم (MgO) و آهک (CaO) می باشد ولی ممکن است عناصر دیگری چون اکسید های آهن ، آلومینیوم ، سیلیس ، و پتاسیم نیز در ساختمان آن ها یافت می شود.

دولومیت به صورت لایه های عظیم با ضخامت های چند ده فوتی یافت می شود. آن ها حدود 15% پوسته ی زمین را می سازند و به مقدار زیاد در تمام نقاط دنیا یافت می شوند و به عنوان یکی از اجزای رایج سنگ های رسوبی شناخته می شوند.

سنگ های حاوی دولومیت را با همان نام دولومیت یا سنگ آهک دولومیتی می شناسند همچنین کانی های کربناته شامل کلسیت ، آراگونیت و دولومیت می باشد.

سنگ معدنی دولومیت با رسوب گذاری سنگ آهک و با ترکیب منیزیوم غنی شده توسط آب های زیرزمینی تشکیل می شود.

بیشتر سنگ های دولومیتی بر اثر فرایند جایگزینی منیزیم در سنگ آهک یا آهک پیش از سنگ شدگی تشکیل می شود. سانگ دولومیت به فرسایش مقاوم بوده و ممکن است دارای لایه یا بدون ان باشد .

دولومیت نسبت به سنگ آهک قابلیت انحلال کمتری در آب های زیرزمینی دارد ولی با گذشت زمان می تواند اشکال انحلالی کارست را پدید آورد . دولومیت همچنین می تواند به عنوان سنگ مخزن نفت و گاز طبیعی عمل کند.

نام این کانی از نام کانی شناس فرانسوی دولومیو گرفته شده است و آغاز کشف این سنگ را می توان به سال 1792 اختصاص داد .

در مناطق رسوبی سرتاسر جهان می توان دولومیت را پیدا کرد اما بیشترین جایی که می توان دولویمت را یافت کشورهای آفریقایی و اروپایی است.

کانی دولومیت در سیستم مثلثی-لوزی متبلور می شود. کریستال های سفید ، برنز ، خاکستری ، سبز ، زرد یا صورتی را تشکیل می دهد. دولومیت یک کربنات دوگانه است که دارای آرایش ساختاری متناوب یون های کلسیم و منیزیم می باشد.

دولومیت معدنی ارتباط نزدیکی با هانتیت Mg3Ca(CO3)4 دارد.

از آنجایی که دولومیت را می توان با آب کمی اسیدی حل کرد ، مناطقی که دولومیت به عنوان یک ماده معدنی سنگ ساز فراوان است ، به عنوان سفره های زیرمینی مهم هستند و به شکل گیری زمین کارست کمک می کنند.

تشکیل دولومیت مدرن در شرایط بی هوازی در تالاب های شور فوق اشباع ، مانند سواحل برزیل یافت شده است.

بسیاری از مناطق دیگر وجود دارد که دولومیت مدرن در آن ها  شکل می گیرد  به ویژه در امتداد سبخاها ( کانی های تبخیری اصلی شامل سنگ گچ یا جیپس ) در خلیج فارس ، همچنین در حوض های رسوبی حاوی هیدرات های گازی و دریاچه های فوق شور.

اغلب تصور می شود که دولومیت با کمک باکتری های کاهنده ی سولفات مانند Desulfovibrio brasiliensis هسته ای می شود ، اما متابولیسم های میکروبی دیگر نیز در تشکیل دولومیت واسطه می شوند.

به طور کلی دولومیت با دمای پایین ممکن است در محیط های فوق اشباع طبیعی غنی از مواد پلیمری خارج سلولی (EPS) و سطوح سلولی میکروبی رخ دهد. این احتمالا نتیجه کمپلکس شدن منیزیم و کلسیم توسط اسیدهای کربوکسیلیک حاوی EPS است.

ذخایر وسیع دولومیت در سوابق زمین شناسی وجود دارد ، اما این ماده معدنی در محیط های مدرن نسبتا نادر است. سنتزهای غیرآلی در دمای پایین دولومیت هنوز انجام نشده است. معمولا رسوب معدنی اولیه "پیش ساز" غیر پایدار (مانند کلسیت منیزیم) به راحتی قابل دستیابی است.

فاز پیش ساز از نظر تئوری به تدریج به فاز پایدارتر (مانند دولومیت تا حدی منظم ) در طول فواصل دوره ای احلال و بارندگی مجدد تغییر می کند.

اصل کلی حاکم بر روند این واکنش ژئوشیمیایی برگشت ناپذیر ، "شکستن قایده اسوالد" ابداع شده است. دماهای دیاژنتیکی بالا ، مانند دمای آبهای زیرزمینی که در امتداد سیستم های گسلی عمیقاً ریشه دار جریان دارند و بر برخی توالی های رسوبی یا سنگ های آهکی عمیق مدفون شده اند. ، دولومیتی شدن را اختصاص می دهند.

دماهای دیاژنتیکی بالا ، مانند دمای آب های زیرزمینی که در امتداد سیستم های گسلی ریشه دار جریان دارند و بر برخی توالی های رسوبی یا سنگ های آهکی عمیق مدفون شده ، تأثیر می گذارند. تحت چنین شرایطی از دیاژنز ، فعالیت طولانی مدت بیوسفر عمیق می تواند نقش کلیدی در دولومیتی شدن داشته باشد.

دولومیت به عنوان سنگ زینتی ، مصالح ساختمانی و همچنین در فرایند تولید منیزیم استفاده می شود.

تا پیش از این سنگ آهک به عنوان کمک ذوب در صنایع ذوب آهن و فولاد استفاده می شد ولی اکنون استفاده از دولومیت به دلیل شرایط خاصش بسیار متداول شده است.

مقادیر زیادی از دولومیت فرآوری شده در تولید شیشه فلوت (اولیه ترین حالت تولید شیشه) استفاده می شود.

در باغبانی دولومیت و سنگ آهک را به عنوان بافر تنظبم کننده PH و به عناون منبع منیزیم به خاک و مخلوط گلدان های بدون خاک اضافه می کنند. دولومیت کلسینه شده همچنین به عنوان یک کاتالیزور برای جلوگیری از تقطیر در گازی شدن زیست توده در دمای بالا استفاده می شود. از آنجایی که دولومیت حاوی مقادیر نسبتا ناچیزی از مواد رادیواکتیو است در برابر تداخل پرتوهای کیهانی عیاق می باشد.

دولومیت علاوه بر اینکه یک ماده معدنی صنعتی ست ، هنگامی که کریستال های شفاف و بزرگ را تشکیل می دهد ، مورد توجه مجموعه داران و موزه ها نیز قرار دارد.

تهیه گزارش از مهندس هانیه صادقی